Ticaret savaşlarının ivme kazanmasıyla Çin, 3 Nisan itibarıyla yalnızca kendi topraklarında işlenen yedi ağır nadir toprak metalinin yanı sıra, dünya arzının yaklaşık yüzde 90’ının Pekin’de sentezlendiği ağır nadir toprak mıknatıslarının ihracatını durdurdu.
İhracat yasağı tüm ülkeleri kapsıyor ancak New York Post’un konuştuğu Drew Horn’a göre, özellikle ABD teknoloji, elektrikli araç, havacılık ve savunma sanayileri açısından disprosyum ve itriyum gibi elementlere erişim hayati önemde. Horn, Trump’ın ilk başkanlık döneminde stratejik madenler ve enerji tedarik zinciri geliştirme konusundaki en yetkili ABD yetkilisiydi.
Horn, The Post’a yaptığı açıklamada “Bu nadir toprak elementleri her şeyin içinde var” derken ekledi:
‘HER ŞEYE HÜKMEDEN TEKEL’
Horn ayrıca, “Çin, bu elementlerle pratikte her şeye hükmeden bir tekel yarattı” dedi.
İç Moğolistan’daki Bayan Obo madeninde nadir toprak mineralleri çıkaran bir madencilik makinesi. Xinhua
Pekin, ABD’li şirketlerin Çin içinde ürün satarken ödemek zorunda kaldığı gümrük vergilerini sadece artırmakla kalmayıp, ihracat yeteneğini de Washington’a karşı baskı aracı olarak kullanıyor gibi görünüyor.
PEKİN’İN NADİR TOPRAK STRATEJİSİ
ABD madencilik sanayisinde aktif olan Horn, “Çinliler bu tehdidi uzun süredir savuruyorlardı çünkü bizi ve dünyayı kesip biçebilecek güce sahipler ki bu da bizi çeşitli şekillerde dolaylı olarak etkiler ve artık bunu fiilen yapıyorlar” dedi.
Çin, nadir toprak elementlerinin sevkiyatını durdurma tehdidini Trump’ın ilk başkanlık döneminde de savurmuştu.
Çin’in İç Moğolistan Özerk Bölgesi’ndeki JL MAG Rare Earth fabrikasında yürüyen Sun Yujun. Xinhua
Bundan yaklaşık on yıl önce, 2010’da Çin, bir toprak anlaşmazlığı sırasında Japonya’ya ağır nadir toprak elementlerinin ihracatını askıya almıştı. Demokrasi Savunma Vakfı’ndan kıdemli Çin uzmanı Craig Singleton “Pekin’in nadir toprak stratejisi, daha önce oynadığı bir kart, hatta fazla oynadığı bir kart” derken The Post’a şunları söyledi:
“Bu kez ABD’nin tepkisi paniğe kapılmak değil, daha kararlı olmak yönünde olmalı. Washington, bu son hamleleri, yurtiçi üretimi hızlandırmak ve dost ülkelerle tedarik zinciri oluşturma stratejilerini meşrulaştırmak için bir gerekçe olarak görüyor. Böylece Çin’in, bugünkü gümrük tarifesi savaşını, avantaj sahibi olduğu nadir topraklar gibi diğer alanlara tırmandırma kapasitesini azaltmak hedefleniyor.”
Grönland. iStock
‘TRUMP’IN GRÖNLAND İLGİSİNİN ASLI’
Trump, bu yılın Ocak ayında ikinci kez göreve gelmeden önce bile, ABD’nin nadir toprak elementlerinde Çin’e olan bağımlılığını azaltma konusuna ilgi gösteriyordu.
Post’a konuşan kaynaklara göre, Ukrayna ile yapılması planlanan bir maden anlaşması ile kaynak bakımından zengin Grönland ile ortaklık ya da satın alma girişimlerinin arkasında da bu hassasiyet yer alıyor.
PEKİN’İN MİSİLLEMESİ BAŞKA NE OLUR?
Ancak uzmanlara göre, ABD saf nadir toprak elementlerine erişse bile, bu elementleri işleyecek tesislerin inşası yıllar sürebilir. Drew Horn, “Pek çok açıdan ara işleme (midstream processing) en zor olanı. Bu zorluk, teknoloji nedeniyle değil, çünkü Çin bunun tamamına sahip ya da kontrol ediyor. Yani, bunu toprağın altından çıkarsanız bile, yalnızca Çin’deki rafinerilere göndermek zorundasınız.”
Horn, teşviklerin ve koruma önlemlerinin, potansiyel Amerikan üreticilerini ve onların müşterilerini Çin’in olası misillemelerinden korumak için gerekli olduğunu vurgularken “Eğer Boeing’e gidip, ‘Tüm kaynaklarınızı bizden ya da Çin dışındaki kaynaklardan sağlamalısınız’ desek, Pekin’in misillemesi, Boeing’in tedarik zincirinin tamamını hedef almak ve onları tamamen kesmek olur” şeklinde özetliyor.